Gudsótti og „Feðgar á ferð“

Ein trúboðari á Filipsoyggjunum segði mær frá vinfólkum í USA, sum vóru í einum bókaklubba, har tey lósu hundrað bøkur úr hvør sínum landi. Tey høvdu júst lisið eina bók úr Føroyum, ið nevndist „The Old Man and His Son“ ella á føroyskum „Feðgar á ferð“.

Á fínum máli er „Feðgar á ferð“ ein tragikomedia um ein gamlan pápa og yngsta son hansara. Pápin er bundin av øllum tí gamla og siðbundna, og sonurin er heimføðisligur, smæðin og kanska ikki tað, ein vildi kallað gløggur.

Teir eru margháttligir, feðgarnir báðir – og tó. Eg haldi, teir hava nakað at læra okkum, nakað, sum mong okkara møguliga ongantíð rættiligahava fingið fatur á. Eg hugsi her um tann stilla, einfalda gudsóttan, sum eyðkendi gamla føroyingin.

Danski bíbliulærarin, Poul Madsen, segði einaferð, at sera stutt er millum „frihed“ og „frækhed“. Tað er so lætt at fara yvir um mark og kalla taðfrælsi, ið ikki er annað enn frekleiki. Tað, eg meini, er, at vit eru framlig, tá ið tað kemur til tað andaliga, duga ikki fólkaskikk – og so als ikki at vísa gudsótta.

Nógv er í bókini, sum eg kundi trivið í, men hugsaði bert at hyggja at partinum, har Lias Berint doyr. Lias Berint var javnaldri Ketils og var júst fluttur inn til teirra at búgva. Ein dagin feðgarnir og Lias Berint eru á veg til hús – eftir at hava verið í grannabygdini – og koma gangandi gjøgnum fjøruna, er Lias Berint so óheppin, at hann dettur og doyr av fallinum. Feðgarnir fáa drigið hann nakað niðan frá og leggja hann í bakskutin á einum báti, sum stóð í einum neysti. 

Her er eitt brot úr bókini:

„Vit kundu gingið upp hús,“ helt Ketil, „men tað ber ikki til at leggja líkið mannleyst burtur í óbygdum her í nátt.“ … 

So fóru teir undir at gera sær ból í forskutinum, fyltu hálm undir og á og løgdu seg við frið … Kálvur lá og slotaði. Hvørja ferð hann hoyrdi okkurt fjasa, spurdi hann pápa sín, hvat tað var. Gamli bað hann tiga …

„Befalla teg í Harrans hendur og legg teg at sova“ … 

Teir práta og Kálvur spyr pápan: 

„Mundi hann (Lias Berint) ikki smæðast, tá ið hann kom til himmiríkis, har er so fínt og so nógv fremmandafólk?“

Kálvur gremur seg fyri pápanum, at fólk arga hann so illa, og spyr:

„Pápin, er tað sannheit, at eg eri býttur?“ Og Ketil svarar „Einki er tú býttur. Halt teg til Várharra, so er tú klókur fyri teg.“

Mundi hann ikki smæðast, tá ið hann kom til himmiríkis

Vit smílast, tá ið vit lesa hetta, Kálvur er bara so ómetaliga heimføðisligur. Men á ein hátt hevur hann rætt, Himmalin er alt ov fínur til okkara. Møguliga er smædni hansara nærri tí, Skriftin lærir, enn ofta alt ov framligi hugburður okkara. Eg haldi, at hesi versini, stuðla tí, eg royni at siga:

• Job 42.5-6:

„Einki uttan tað, ið tíðindini søgdu, hevði eg hoyrt um Teg; men nú hevur eyga mítt sæð Teg. 

Eg taki tí alt aftur og angri í dusti og øsku!“

• Esaias 6.5:

„Tá segði eg [Esaias]: Vei mær, tað er úti við mær! Tí eg eri maður við óreinum vørrum, og eg búgvi mitt í fólki við óreinum vørrum – og nú hava eygu míni sæð kongin, HARRAN Gud herskaranna!“ 

• Lukas 5.8:

„Táið nú Símun Pætur sá hetta, fall hann niður fyri knøum Jesusar og segði: „Harri, far frá mær! Eg eri syndigur maður!“ 

• Opinberingin 1.17:

„Táið eg sá Hann, fall eg sum deyður niður fyri føtur Hansara.“ 

Hetta segði Jóhannes – sum hevði hallað sær at brósti Jesusar við kvøldmáltíðina – um tað, sum hendi á Patmos.

Halt teg til Várharra, so er tú klókur fyri teg

Ketil skilti, hvar sannur klókskapur var at finna; hann er at finna við at halda seg nær Harranum. Sálomo kongur segði tað sama (Orðt. 1.7):

„At óttast HARRAN er upphav kunnskapar; dárar vanvirða vísdóm og tykt.“

Og so kunnu vit kanska enda við Jeremias 9.24: 

„Nei, tann, ið vil rósa sær, hann rósi sær av, at hann er vitigur og kennir Meg, … Tí tað toknast Mær – sigur HARRIN.“