Uppbyggingarmøti í Betesda. Klokkan er vorðin nógv, og Páll á Dul fer upp at enda møtið. Lesur nøkur vers, tekur saman um og endar við bøn. Versini, hann lesur, eru úr Matteus 13, um hveitina og illgresið. Hann knýtir tað at tí, sum er komið fram á møtinum, og sigur, at munurin á hveitini og illgresinum er, at sum hveitin veksur, boyggir kornplantan seg – tyngdin av ávøkstinum ger tað. Illgresið, harafturímóti, boyggir seg ikki – har er einki innihald at geva tí tyngd og boyggja seg. Ávøkstur boyggir. Hann rakti seymin á høvdið.

Eg var ikki á møti sjálvur, Eyðfinn svágur segði mær tað. Hann segði, at hann var so hugtikin av, hvussu væl Páll á Dul altíð dugdi at enda við eini stuttari hugleiðing ella lítlari søgu, sum á onkran hátt knýtti leysu endarnar saman. Jú, Páll á Dul gav okkum nógv.

Aftur til hatta, at ávøksturin boyggir, meðan illgresið er tómt og tí stendur steyrrætt. Vit kenna hatta aftur frá okkum sjálvum, tess meira fylt vit eru við ávøksti, tess meira bogna vit. 

Og vit kenna tað aftur og verða lærd um hetta gjøgnum alla Skriftina. At vera sannur er at vera eyðmjúkur.

Latið okkum heilt skjótt blaða gjøgnum bøkurnar í Nýggja Testamenti.

Matteus sigur: Sæl eru hini fátæku í anda, tey spakføru. Markus lýsir Jesus sum tænaran, hin eyðmjúka. Lukas fortelur um fjósið og Frelsaran, Hann, sum ikki hevði tað, Hann kundi halla høvdinum at. Jóhannes sigur um Jóhannes doypara, at hann skal minka, men Jesus vaksa. Ápostlasøgan fortelur um Ánanias og Saffiru, hjúnini, sum royndu at stjala sær heiður, tey ikki høvdu uppiborið.

Og so koma vit til brøvini. Rómbrævið sigur at vit skulu ikki hugsa hægri, enn vit eiga. Fyrra Korintbræv vísur á, hvussu trupult tað er, tá ið hugmóð tekur yvirhond. Seinna Korintbræv lýsir okkum sum veik leiríløt. Galatiabrævið fortelur um fólk, sum lærdu skeivt, tí tey vildu síggja væl út fyri øðrum. Efesusbrævið sigur, at tað er við eyðmjúkleika og spakføri, at vit liva kallinum verdiga. Filippibævið sigur, at vit skulu einki gera av stríðshugi ella tráan eftir tómari æru. Kolossebrævið fortelur um fólk, sum uttan grund eru uppblást í holdliga sinni sínum. Tessalonikabrøvini siga okkum um milda hugburð Paulusar, at hann var eins og móðir, ið fløvaði børn síni. Fyrra Timoteusbræv ávarar um vandan at gerast hugmóðig og falla undir dóm Djevulsins. Seinna Timoteusbræv sigur, at tænarar Harrans skulu við spakføri hava at teimum, sum seta seg ímóti. Titusbrævið tosar um at týdningin av at vera yvirvøldini undirgivin. Filemonbrævið er um bróðurbandið millum ein ríkmann og ein rýmdan træl. Hebrearabrævið tosar um Hann, sum tolin leið, at syndarar søgdu Honum ímóti.

Jákup tosar um týdningin av at eyðmýkja seg fyri Harranum. Pætur ger tað sama í Fyrra brævi sínum. Í Seinna brævinum skrivar hann um spottandi hugburð teirra, sum avnokta Frelsaran.

Og so koma vit til brøvini hjá Jóhannesi, har vit aftur og aftur finna eymu orðingina „børn míni“. Triðja bræv Jóhannesar lýsir mótsetningin av hesum við at siga frá Diotrefesi, sum fegin vildi vera fremstur.

Og so er tað Judasarbræv. Hann kemur inn á tað sama sum Pætur í Seinna brævið sínum, at syndarum dámar at spotta. Og so endar Nýggja Testamenti við Opinberingini, bókini, sum lýsir munin á heimsins sterku og Harrans veiku.

Allastaðni síggja vit hetta sama. Tey við ávøksti boyggja seg.

Og vit hava bara hugt at Nýggja Testamenti. Gamla Testamenti sigur júst tað sama. Hetta gongur gjøgnum alla Skriftina.

Aftur til lýsingina hjá Pálli á Dul um hveitina og illgresið. Tá ið vit fluttu til Filipsoyggjarnar og vóru umgyrd av rísmarkum, vóru vit aftur og aftur mint á tað, sum Páll á Dul hevði sagt. Vit sóu, hvussu rísið í stelkunum búnaðist og boygdi seg. Ikki undur í, at Skriftin hevur so nógv at siga um at lata seg boyggja, tað gongur jú hond í hond við at bera ávøkst.

Sum kornið boygt mítt eyga sær,
tá vindur yvir akur fer,
boygg hvørja kenslu so í mær,
tá Andans vitjan á mær er!

Og so ein lítil tanki afturat. Gott at gera tað til vana at siga øðrum, hvat tú hevur hoyrt á møtinum, á sama máta, sum Eyðfinn fortaldi mær, hvat Páll á Dul hevði sagt. Sum sangurin sigur: „Og okkum styrkir tað.“

Skrivað hevur Jógvan Júst Rasmussen

Vit eru afturi fyrst í hálvfemsunum. Eg hevði verið ørindi í Puerto Princesa, høvuðsstaðnum á Palawan, og var á veg aftur til hús aftur. Ferðaðist yvir land. Tað merkti, at eg skuldi ferðast við bussi til Rio Tuba, eina av sunnastu bygdunum á Palawan. Hetta tók vanliga okkurt um átta tímar. So var at finna ein bát, sum kundi sigla meg suður til Balabac.

   Túrurin til Balabac tók vanliga okkurt um fýra tímar. Komin til Balabac skuldi eg so finna ein bát at sigla meg til Buwal, bygdina har vit búðu. Hetta tók umleið ein tíma. Vanliga vóru slíkir túrar langir og keðiligir.  Tíbetur eru umstøðurnar at ferðast væl betri nú enn tá.

So aftur til ferðina heimaftur.

Eg fór tíðliga úr Puerto Princesa, men busstúrurin tók væl longri tíð enn væntað, so tað var myrkt, tá ið vit komu til Rio Tuba. So var at finna bát at føra meg suður til Balabac.

Eg møtti tveimum monnum, sum skuldu sama veg. Teir søgdu, at har var onkur, sum kundi føra okkum, og spurdu, um tað var í lagi, at eg galt helvtina, so skuldu teir greiða hina helvtina. Eg hevði nokk so nógv ferðagóðs við mær og helt, at tað ljóðaði rímiligt. At møguliga liggja fleiri dagar í Rio Tuba og leita eftir farti, hevði eg als ongan hug til.

Ná, men nú var vorðið seint, og eg mátti finna onkustaðni at gista.

Klokkan fimm morgunin eftir fari eg við øllum viðførinum oman á støðna og síggi, at báturin er kjokkfullur av fólki og ferðagóðsi. Tað var um reppið, at har ikki var pláss fyri mær. Og eg hevði longu bundið meg at gjalda fyri hálvan bátin. Snýttur? Hetta var hvørki fyrstu ella síðstu ferð. Men nú var ov seint at tala at, so eg tagdi, og vit fóru.

Nógvar smáar oyggjar eru millum Palawan og Balabac. Hinir báðir menninir og eg skuldu beinleiðis til Balabac, so eg hevði tikið fyri givið, at eingin orsøk var at steðga nakrastaðni. Men ikki veit eg. Báturin steðgaði við næstan hvørja einastu oyggj. Har var altíð onkur, sum skuldi í land, ella onkur, sum skuldi við. Og alt upp á mína rokning. Og har sat mann nú so fittur, snýttur og – ja, ikki so øgiliga glaður.

Tað, sum gjørdi ilt verri, var, at motorurin var í ræðuligum standi og steðgaði í heilum. Tað tók leingi hvørja ferð at fáa hann í gongd aftur. Í staðin fyri at taka fýra tímar at koma til Balabac, tók tað meira enn tólv tímar. Tað var um at verða myrkt, tá ið vit endiliga komu fram.

So var at finna onkran at føra meg til Buwal, har vit búðu.

Har var eingin, so eg var noyddur at fara aftur til hesar somu menninar og gjalda teimum meira pengar at sigla meg restina av teininum heim. Nú var hálvmyrkt. Teir vóru tríggir á bátinum. Tann eini teirra hevði megnað at drukkið seg fullan, løtuna vit vóru í landi, og lá nú avdottin umborð.

Tá ið vit eru farnir aftur at sigla, sigur tann eini við meg, at teir hava einki ljós og spyr, um hann kann læna lummalyktina hjá mær. Hann leggur seg so fram eftir rommum frammi í rong at lýsa niður á sjógv, so teir ikki renna á nakað sker. Hin stýrir. Sama søgan, motorurin steðgar ferð eftir ferð. Vit liggja og reka í tímavís. Teir vita ikki, hvar Buwal er, og biðja meg vísa teimum, men nú er bølamyrkt og eingin elektriskur streymur nakrastaðni. Ikki ber til at meta um, hvussu leingi vit hava siglt, tí motorurin er so ofta steðgaður.

Við eitt síggi eg eitt lítið ljós inni á landi og biði teir sigla inn ímóti. Teir so gera, og vit koma fram á ein granna, sum var og kastaði nót. Og nú síggi eg, vit eru komnir langt suður um Buwal. Maðurin spyr, hvussu eg hevði borið meg at ikki at hava sæð bygdina. Fyri hann gav tað onga meining einki at síggja, bara tí tað var myrkt. Tað bar so væl á, at grannin skuldi heim júst tá, so hann kom við og vísti okkum leiðina heim. Tað var rættiliga seint, tá ið eg endiliga kom heim.

Og menninir á bátinum, teir máttu jú til hús aftur. Eg gav teimum lummalyktina.

Keðilig kensla, tú situr við aftan á eina slíka ferð. Eg hevði verið býttur og snýttur, jú eg hevði roynt at verið tolin, men tað rakk ikki longri enn eitt ávíst. Og tó, vert er at minnast, at ofta er tað júst slíkar umstøður, Harrin setur okkum í, so vit kunna vera vitni Hansara. Umstøður, har vit veruliga merkja, hvussu óhugnaliga lítið vit nytta, og hvussu syrgiliga stutt vit eru komin. Harrin loyvir slíkum tilburðum, tí Hann veit, at hatta eru júst umstøður, har vit ásanna tað, sum Hann segði við Paulus á sinni (2. Kor. 12.9):

„… tí kraft Mín verður fullkomin í veikleika.“

Paulus visti, hvat hann gjørdi, tá ið hann bað fyri teimum trúgvandi í Kolosse 1.11, at tey skuldu: „styrkjast við allari styrki eftir kraft dýrdar Hansara til alt tol og langmóð,“ ALT TOL OG LANGMÓÐ, tað er júst tað, sum tørvar okkum øllum. Lívið er bara ikki til at rokna út.

* * *

Ein lítil hending afturat frá Balabac.

Tað var mánalýsi, og eg kom gangandi við einari lummalykt, sum lýsti í so veikt.

Komin til húsini, har eg skuldi, segði onkur við meg: „Eg sá teg, tá ið tú komst gangandi í áðni. Tú sást so løgin út, skallin hjá tær var bjartari enn lyktin.“

Og soleiðis er tað. Tað er, hvørji vit eru mitt í lívsins hurlivasa, sum skínur; ikki tað, sum vit væl uppløgd siga ella syngja í hugnaligum umhvørvi.

Skrivað hevur Jógvan Júst Rasmussen

– nú kenni eg í brotum, men tá skal eg kenna til fulnar!

Dýrd í bíbilskum umhvørvi

Dýrd. Vakurt hugtak. Fær meg at hugsa um hugmyndir sum dýrdarlogn og dýrdarveður. Orð í sama grannalagi so sum heiður, æra og tign renna mær í hug. Minnir meg á sangin hjá Jens Dam Jacobsen:

Dýrd á vík og vág.
Rúmdin føgur blá.
Snjóhvítt summardáalak um eingir.
Grasið leiftrar frítt.
Lotið kennist lýtt.
Mýrisnípan spennir sínar veingir.

Hebraisku og griksku orðini, sum eru umsett dýrd, merkja vanliga í bíbilskum samanhangi, at Harrin er komin nær og opinberar fyri okkum, hvør Hann er, og hvat Hann ger. Og vit siga, jú skil er í hasum, tí tá ið Hann ger tað, ja so er úrslitið dýrd.

Jú, vakurt og stórsligið hugtak, men ofta torført at umseta. Mong tungumál úti í stóru verð hava einki orð fyri dýrd. Molbogmálið er eitt av teimum.

Vit hildu okkum hava funnið eitt orð og nýttu tað í fleiri ár, men so gjørdust vit var við, at orðið merkti als ikki dýrd, tað merkti bara at strála. Hóskar væl til myndina av Jesusi við skínandi gloriuni yvir høvdinum, men hatta er jú ikki tað, sum liggur í týdninginum.

Hvat gert tú so?

Eitt, sum tú avgjørt ikki mást gera, er at innflyta okkurt nýtt orð, ella, tað sum verri er, smíða eitt nýtt orð. Hatta riggar onkuntíð á føroyskum, men ongantíð, tá ið tú arbeiðir við fremmandum málum.

Sjálvandi skylda vit teimum, sum vit umseta fyri, at tey fáa eina umseting, tey skilja líka væl, sum vit skilja okkara, kanska betur. At tey eingi orð hava fyri hugtøk sum eitt nú dýrd, merkir ikki, at ómøguligt er at geva teimum eina góða umseting. Grundreglan, vit umseta eftir, er, at alt kann umsetast til øll mál uttan mun til orðfeingið í málinum.

Hetta er nøkulunda mannagongdin, vit nýta:
Vit fáa greiðu á, hvat tað, vit umseta, veruliga merkir á frummálinum, vit – um mann so kann siga – pakka tað upp og síggja, hvat er í.  Síðan vísa vit teimum, vit umseta fyri, hvat teksturin merkir, og lata tey so siga okkum, hvussu tey siga tað á teirra máli. Onkuntíð merkir hetta, at vit koma fram á orð, vit ikki kendu, og sum hóska júst til tekstin. Oftari merkir tað, at vit noyðast at umorða tekstin. Hetta var tað, sum hendi, tá ið vit umsettu hugtakið dýrd.

Onkuntíð máttu vit umorða dýrd við hugtøkum so sum góðska, rættvísi og vakurleiki. Onkuntíð hugtøk so sum vøkur styrki ella hátign. Alt eftir, hvat samanhangið var. Tað, vit miðaðu eftir, var, at hugmyndin, lesarin fekk, var sama hugmyndin, tey fyrstu, sum lósu skriftirnar, fingu.

Dýrd í okkara umhvørvi

Ofta kenna vit okkum í umstøðum, har tað tykist, sum ikki ber til at – um vit so kunna siga – umseta dýrd Guds inn í umstøðurnar, vit eru í. Kanska minnir tað um royndina at umseta orðið dýrd til mál, sum einki orð hava fyri dýrd. Vit mugu duga at umorða tað. Vit hildu, at vit fóru at dýrdargera Gud við at gera hetta og hatta, men sóu, at har bar einki til. Gott at minnast, at tað er júst undir slíkum umstøðum, at dýrdin kann gerast sjónskast.

Hoyrdi einaferð onkran siga: „Minst til, onkur fer at læra okkurt um Gud í dag, letur tú Hann liva lív Sítt gjøgnum teg.“ Hatta er at dýrdargera Harran, eisini har vit halda, at dýrdin ikki kann umsetast.

***

Gott at minnast, at tað at dýrdargera Gud er at endurspegla Hann mitt í lívsins hurlivasa.

Skrivað hevur Jógvan Júst Rasmussen

og tosaði árameiskt við galileiskum tónalagi

Umsetingararbeiðið og Bíblian

Vit hava nú í mong ár havt tann stóra forrættin at kunna verið við í arbeiðinum at umseta Skriftina. Ein æra, sum er óuppiborin og fyllir okkum við eyðmýkt.

Tað er serstakt at kunna taka ein tekst, ið tey, sum tú umsetur fyri, ikki skilja, og arbeiða við honum, til tey skilja hann. At tað er Orð Guds, ger tað ikki verri. Onkur hevur sagt – at umseta er at fáa eygnabrýrnar hjá fólki at slappa av og munnin at opnast. Hesin meinti við, at fólk rykkja brýr, tá ið tey royna at skilja okkurt, og opna munnin, tá ið tey fata tað.

Umleið ár 400 týddi Jerome Skriftina til latín. Hetta gjørdi hann í einum helli í Betlehem. Umsetingin varð ikki væl móttikin. Men, sum frá leið, vandu fólk seg við hana og gjørdust góð við hana. Og tá ið ein tíð var liðin, varð avgjørt, at øll skuldu nýta umsetingina hjá Jerome. Um tey skiltu hana ella ikki, hevði ikki so nógv at týða.

Sum tíðin leið, varð vankunnleikin og myrkrið, sum við fylgdi, bara størri og størri, tí mong skiltu ikki latín. Men so kom trúbótin og við henni umsetingararbeiðið.

Í Týsklandi var tað Martin Luther, í Onglandi William Tyndale.

Tyndale segði einaferð við ein lærdan mótstøðumann: „Sparir Gud lív mítt, so skal innan nøkur fá ár drongurin handan plógvið vita meiri um Skriftina enn tú.“ Meiningin var, at tá ið Skriftin var umsett og umsett á slíkan hátt, at drongurin aftan fyri plógvið skilti hana, tá fór hann at kenna Skriftina betur enn hesin høgt lærdi maðurin.

Tað kostaði Tyndale dýrt at geva fólki sínum Skriftina. Hann kom at gjalda fyri tað við lívinum. – Og hann er ikki tann einasti, sum hevur goldið fyri at hava givið øðrum Orð Guds.

Sum sagt, er tað ein stór og óuppiborin æra, ið fyllir okkum við eyðmýkt, at kunna vera við í veldiga arbeiðinum at umseta Skriftina. Annars kann eg eisini nevna til stuttleika, at Tyndale var beiggi ein av forfedrunum hjá Cathy, konu míni.

Umsetingarbeiðið og boðskapurin

Áhugavert, hvussu nógv tað at umseta Skriftina líkist tí, sum Skriftin sigur um at gera seg til eitt við tey, tú roynir at náa. Vit vita jú av egnum royndum, hvussu lætt tað er at enda í einari kristnari ostaklokku, har vit – kunnu vit siga – tosa okkara egna átrúnaðarliga mál og hvørki eru á bylgjulongd við Gud ella næstan.

Jóhannes 1, 14 sigur um Jesus: „Orðið varð hold og tók bústað millum okkara, …“ Onkur hevur sagt tað soleiðis: „Orðið varð hold og tosaði árameiskt við galileiskum tónalagi.“ Jesus gjørdi Seg til eitt við tey, Hann kom at náa, og teir klóku í Jerúsalem fingu seg ikki at trúgva, at ein so heimføðisligur maður kundi vera komin av Himli. Vit kundu sagt, at teir hildu Hann vera skeivt umsettan.

Ápostlasøgan 2.6 sigur um fólkahópin: „… og tey vitstu ikki, hvat tey skuldu hugsa; tí tey hoyrdu hvør sítt egna mál talað av teimum.“ Soleiðis er Gud, Hann umsetur.

Somu meginregluna síggja vit, tá ið Pætur og seinni Barnabas og Saul fóru til heidningarnar við evangeliinum. Áður hevði hetta ikki verið møguligt, men nú var evangeliið – kunnu vit siga – umsett, og heidningarnir hoyrdu, skiltu og trúðu. Ápostlasøgan 14, 27 sigur, at Gud „hevði latið heidningunum upp dyr trúarinnar.“

Hatta er máti Hansara, sum gjørdist hold. Men tíverri hendir ofta tað sama sum við umsetingini hjá Jerome. Vit siga, at nú er nóg mikið umsett, frá nú av skulu øll vera eins og siga tað á sama hátt. Og so kemur myrkrið, sníkjandi, drepandi. Okkum tørvar aftur og aftur at hoyra Hann tala til okkara, hvør á okkara egna máli.

***

Vit sóu dýrd Hansara, tí Hann gjørdist hold. Og tað er bara soleiðis, at restin av heiminum kann fáa hana at síggja.