Onesimus – Hentur í Harranum

Onesimus: trælur, skuldari, sonur og bróðir.

Trælurin

Onesimus er trælurin, sum brævið til Filemon snýr seg um. Herumframt er hann eisini nevndur  móti endanum á Kolossebrævinum.

„Eisini sendi eg Onesimus, hin trúfasta og elskaða bróðurin, sum er úr býi tykkara; teir skulu siga tykkum frá øllum her.“ Kolossebrævið 4.9

Tey serkønu siga, at navnið Onesimus var eitt vanligt trælanavn. Navnið merkir hentur. Áhugavert er, hvussu Paulus spælir við týdningin av navninum [undirstrikingarnar í versinum eru mínar]:

„eg biði teg fyri syni mínum, Onesimusi, sum eg havi fingið í leinkjum mínum, honum, sum áður var tær „óhentur“, men nú er bæði tær og mær „hentur“ – honum, sum eg nú sendi tær aftur.“ Filemonbrævið 1.10-11

„Ja, bróðir, ver mær „hentur“ í Harranum, lívga hjarta mítt í Kristusi!“ Filemonbrævið 1.20

Skuldarin

Í brævinum til Filemon fáa vit ta fatan, at Onesimus møguliga hevði stolið eitt ella annað frá Filemon.

„Hevur hann gjørt tær nakran órætt, ella skyldar hann tær nakað, so skriva tað á rokning mína!“ Filemonbrævið 1.18

Av góðum grundum er tað trupult hjá okkum nýmótans menniskjum at fata, hvussu álvarsamar umstøðurnar hjá Onesimusi vóru. Einki mark var fyri, hvussu stóra straff flýggjaðir trælir kundu fáa. Og so ikki at tala um, høvdu teir eisini stolið.

Sonurin

Flýggjaði trælurin endaði í Róm, møtti Paulusi og kom til trúgv. Í brævinum til Filemon kallar Paulus hann son sín (v. 10), tað merkir andaliga son sín. Hann kallaði hann soleiðis, tí tað var ígjøgnum Paulus, at Onesimus kom til trúgv. Spennandi verður einaferð at fáa meiri at vita, hvørjar umstøðurnar vóru, tá ið teir hittust, og Paulus leiddi hann til trúgv.

Bróðurin

„Tak ímóti honum – tað er mítt egna hjarta! … ikki sum træl longur, men sum meir enn træl, sum elskaðan bróður. Tað er hann mær á serligan hátt, og hvussu mikið meiri tá ikki tær – bæði í holdinum og í Harranum! So satt sum tú tí roknar meg fyri sambróður tín, so tak ímóti honum sum ímóti mær!“ Filemonbrævið 1.12-17

Paulus biður Filemon taka ímóti Onesimusi, biður hann taka ímóti honum, sum tað var móti Paulusi sjálvum. Hann biður hann taka ímóti honum sum elskaðan bróður.

Av tí at vit ikki persónliga kenna til trælahald og umstøðurnar hjá trælum (og tað skulu vit vera glað fyri), er tað trupult hjá okkum at fata, hvussu grípandi Filemonbrævið er, og hvussu væl tað lýsir kollveltandi ávirkan evangeliums.

Bara tankin, at trælir og harrar teirra kundu vera elskaðir brøður, var óhugsandi. Og so at hugsa sær, at tað kundi vera møguligt, tá ið trælurin var rýmdur og enntá sekur í stuldri, tað var óhoyrt.

„Hvussu mær gongst, skal Týkikus, hin elskaði bróðirin, sum so trúliga hjálpir mær og tænir saman við mær í Harranum, bera tykkum boð um, alt samalt. Hann sendi eg til tykkara, júst fyri at tit skulu vita, hvussu til stendur við okkum, og fyri at hann skal troysta hjørtu tykkara. Eisini sendi eg Onesimus, hin trúfasta og elskaða bróðurin, sum er úr býi tykkara; teir skulu siga tykkum frá øllum her.“ Kolossebrævið 4.7-9

Týkikus var væl kendur í Kolosse. Tað er ikki óhugsandi, at hann og Onesimus høvdu – áðrenn Onesimus flýggjaði – møtt hvør øðrum inni hjá Filemon ella onkra aðrastaðni í Kolosse.

Nú ferðaðust teir saman til Kolosse, til samkomuna har og til Filemon. Leggið til merkis, at Paulus nevnir ikki Onesimus træl, men trúfastan og elskaðan bróður. Ein, sum saman við Týkikus skuldi siga teimum, hvussu tað gekst hjá fongslaða Paulusi. Hetta er tað, sum evangeliið ger.

„Her er ikki Grikki og Jødi, umskorin og óumskorin, fremmandur, Skýtti, trælur, frælsur – nei, Kristus er alt og í øllum.“ Kolossebrævið 3.11

***

Og so enda vit vitjan okkara hjá Onesimusi við Filemonbrævinum 1.13-14:

„Eg hevði havt hug at latið hann verðið her hjá mær, so hann í tín stað kundi tænt mær í leinkjum mínum, sum eg beri fyri evangeliið; men eg vildi einki gera uttan samtykki títt, fyri at góðska tín skal ikki vera eins og av noyðslu, men av fríum vilja.“

Her skjýtur Paulus upp – hóast hann ikki skrivar tað beinleiðis – at gott hevði verið, um Filemon kundi sent Onesimus aftur til hansara. Paulusi tørvaði hann í Róm. Óhenti trælurin, ið møguliga eisini var tjóvur, var vorðin ein hentur, trúfastur og elskaður bróðir. Evangeliið um Jesus hevði broytt hann.

„Tí eg skammist ikki við evangeliið; tað er jú kraft Guds, hvørjum tí til frelsu, sum trýr, …“ Rómbrævið 1.16