Frálíkt at liva

(It’s a Wonderful Life)

„Tá rópti Jesus teir til Sín og segði: „Tit vita, at høvdingar tjóðanna valda teimum, og at stórmenn teirra lata tær kenna vald sítt. So skal ikki vera hjá tykkum; nei, tann av tykkum, sum stórur vil vera, skal vera tænari tykkara; og tann, ið fremstur vil vera av tykkum, skal vera trælur tykkara – eins og Menniskjasonurin ikki er komin at lata onnur tæna Sær, men at tæna sjálvur og geva lív Sítt sum loysigjald fyri mong.““ Matteus 20.25-28

Vit eru ikki skapt til at liva fyri okkum sjálv. Áhugavert er, at ofta skilir heimurin tað betur enn vit, sum rokna okkum at hoyra Frelsara okkara til. Minnir meg á tað, sum vit lesa í Lukasi 16.8:

„… børnini, ið hesin heimur eigur, eru klókari móti síni egnu ætt enn børn ljóssins.“

Hetta – at liva fyri onnur – minnir meg á ein jólafilm, sum Cathy og eg hvørja advent, nú í mong ár, hava havt til vana at hyggja at. Filmurin eitur „It‘s a Wonderful Life“. Føroyska heitið kundi verið „Frálíkt at liva“. Vit munnu hava sæð filmin meira enn 30 ferðir.

Hetta er ein sera nemandi filmur, sum á meistarligan hátt vísir, at samanumtikið loysir tað seg altíð best at liva fyri hini og ikki fyri seg sjálvan. Hetta er eisini galdandi, tá ið tað merkir, at vit noyðast at lata egnar dreymar fara. Tú fært tað mangar ferðir aftur, kanska ikki fíggjarliga, men í virðum, sum pengar aldri kunnu keypa. Kann ikki vera meira bíbilskt.

Filmurin varð frumframførdur í 1946. Tað er nógv ár síðani. Tú kundi hildið, at so gamlir filmar kunnu ikki vera góðir, men eg veit ikki, eg haldi, at hetta er ein tann besti filmurin, eg nakrantíð havi sæð.

Fyrstu ferð, eg sá filmin, var nakað eftir, at vit vóru flutt til Balabac á Filipsoyggjunum. Hetta hevur verið í seinnu helvt av fýrsunum. Tað var ikki gamalt millum stammu-trúboðarar at hava sjónvarp. Vit mundu vera millum teir fyrstu. Summir av eldru trúboðarunum dámdi tað einki, hildu, at tað sendi keðiligt signal til fólkið, tú livdi ímillum. Vit vóru jú umgird av stórum fátækradømi. Eingin av teimum, sum tú búði ímillum, hevði ráð til slíkt. Kanska høvdu teir rætt. Eg skal ikki seta meg til dómara fyri ella ímóti. Men hvussu var og ikki, so gjørdi tað, í hvussu er, lívið eitt sindur heimligari og lættari at búgva í fremmandum umhvørvi.

Sjónvarpið hjá okkum var lítið, neyvan meira enn 30 sentimetrar til víddar. Og har vóru sjálvandi ongar sjónvarpsrásir, bara VHS-bond. Summi av tykkum eru kanska noydd at googla tykkum fram til, hvat tað er. Slavna tropiska luftin gjørdi, at hesi bondini lættliga blivu moðin. Eg veit ikki, um tey siga so enn; men fyrr plagdu vit at kalla tað keðiliga og lítið áhugaverda „moðið“. Kanska vit kunnu siga, at slavna luftin og lítla úrvalið av filmum merkti, at vit sóu nógvar filmar, sum vóru modnir bæði so og so.

Og so var einki elektrisitet, har vit búðu. Vit høvdu ein lítlan ljósmotor, og hann mátti tendrast, hvørja ferð vit skuldu hyggja í sjónvarp. Vit avmarkaðu okkum til at hyggja eina ferð um vikuna. Hvørt fríggjakvøld var sjónvarpskvøld. Seinni fóru børnini at nýta videobond til skúla, sum so merkti, at sjónvarpið var frá hvønn morgun. Men siðurin fríggjakvøld, hann vardi við.

Nú fór eg heilt av kós. Ætlaði at skriva um tað, sum vit kunnu læra av filminum „Frálíkt at liva“ ikki um sjónvarp, frumskóg, fátækradømi, ljósmotorar og sjónvarpskvøld.

Í heilt stuttum snýr filmurin seg um ein eingil, Clarence Odbody, sum – fyri at kunna ogna sær rættin til veingir – er sendur jólaaftan at bjarga manni, sum eitur George Bailey. Maðurin hevur fullkomiliga mist mótið og ætlar at beina fyri sær.

Eg veit, eg veit. Hatta við einglum og veingjum er ikki bíbilskt, men góður filmur kortini.

Áðrenn Clarence er sendur at hjálpa George, vísir ein yvireingil honum lívssøguna hjá George, frá tí hann var lítil, og til hann fyrr sama dag kom í so stórar fíggjarligar trupulleikar, at hann kom til ta niðurstøðu, at einasti mátin at bjarga familjuni undan húsagangi, var at beina fyri sær. So fingu tey – um ikki annað – ágóðan av lívstryggingini hjá honum. 

At byrja við gongur ikki so væl at sannføra George um, hví hann ikki má beina fyri sær. Men tá ið Clarence hoyrir George siga, at tað hevði verið betur, um hann ongantíð hevði verið føddur, fær Clarence eitt hugskot. Hann fór at vísa George, hvussu illa lívið hjá mongum hevði havt lagað seg, um George ongantíð hevði verið til.

So haldi eg, at eg sigi ikki meira um filmin. Tit kunnu hyggja at honum sjálv. Góður filmur, verdur at síggja fleiri ferðir. Nemur nakað í okkum, gevur okkum mót og vísir okkum, at tað loysir seg altíð best at liva fyri onnur.

Ein tímilig áminning, sum er serliga væl hóskandi til okkara hesar árstíðina, nú vit minnast Hann, sum kom, ikki at lata onnur tæna Sær, men at tæna sjálvur og geva lív Sítt sum loysigjald fyri mong (Matt. 20.28).