Les Misérable – Berið hvør annars byrðar

„Les Misérable“ man vera ein av teimum kendastu skaldsøgunum, ið nakrantíð er skrivað. Høvundurin var fraklendingurin Victor Hugo. Sprotin kemur við hesum uppskotum um, hvussu vit kunnu umseta franska heitið „Les Misérable“: Neyðardýrini, armingarnir, stakklarnir, olmussudýrini, vanlukkudýrini, fátækadýrini, vesalingarnir. Vit skilja týdningin.

Eg haldi, at tað, sum ofta ger skaldsøgur klassikarar, er, at tær so ella so avspegla ein longsul, sum Gud hevur lagt niður í okkum. Vit kenna bæði okkum sjálv, og tað vit leingjast eftir, aftur í søguni.  Hetta er, í hvussu er, satt um „Les Misérable“. 

Í mong ár hevði eg tað til fastan vana hvørt heyst, frá oktober og fram móti jólum, at lesa ella lurta eftir bókini. Onkuntíð eftir allari bókini, onkuntíð eftir eini styttri útgávu ella bara einum broti úr henni. Og onkuntíð hugdi eg eftir sangleikum ella filmum, ið bygdu á søguna. – Eg veit ikki, tað er bara okkurt við tíðini um heystið og góðum bókum. Løgið, tí hesi árini, eg hevði tað til vana at lesa ella lurta eftir „Les Misérable“, búðu vit í tropunum, og har er ikki sami munur á árstíðunum. Helst er bara okkurt heystligt hasa tíðina á árinum, sama hvar á klótuni, tú ert.

Mangt og hvat er í „Les Misérable“, sum eg kundi trivið í. Hugsaði at hugleiða eitt sindur um, tá ið Valjean – tað er høvuðspersónurin í bókini – bjargaði illa løstaða unglinginum Mariusi og bar hann allan vegin heim. 

Tað, sum hendi, var, at Marius, sum var væl við fosturdóttur Valjean, Cosette, hevði verið við í einari miseydnaðari uppreistrarroynd móti fronsku stjórnini og var nú illa særdur og visti ikki til sín. Orsøkin til, at Valjean var har og kundi bjarga honum, var, at hann hevði fingið frænir av tí, sum fór at henda, og hugsaði, at tað fór at enda galið. Tað løgna var, at Valjean dámdi als ikki Marius. Cosett var alt, sum Valjean hevði her í lívinum, og hann óttaðist fyri, at blivu tað hon Marius, so fór hann at missa hana við alla. Og tó, nú hann hoyrdu um tað, sum Marius hevði fløkt seg inn í, tók hann um endan, og tá ið Marius varð særdur, bar hann hann langa teinin heim. 

Marius var so illa fyri, at tað var ivasamt, um hann fór at yvirliva. Hann mátti koma undir læknahjálp alt fyri eitt. Valjean mátti bera Marius gjøgnum eina av myrku, skitnu kloakkunum undir Paris, so teir ikki vórðu sæddir. 

„Les Misérable“ er ein long bók. Og parturin, har Valjean ber Marius gjøgnum kloakkirnar, er mestsum ein bók í bókini. Parturin lýsir longu, myrku og skitnu kloakkirnar, og hvussu torført tað var at bera ein persón ígjøgnum tær, ja næstan ómenniskjaligt. 

Marius visti ikki til sín. At bera hann var sum at bera eitt lík. Har var myrkt og ótespiligt. Onkuntíð kendist eingin botnur, og hann misti fótafestið. Onkuntíð var hann upp undir miðju av berum skarni. Og tað var ikki alt. Hann visti, at tá ið teir komu út úr kloakkini var møguleikin rættiliga stórur, at løgreglan var har og við henni ein strangur dómur. Tað hevði verið so lætt at slept byrðuni og sloppið sær til rýmingar. Men soleiðis var Valjean ikki, hann bar Marius allan vegin heim.

***

Skriftirnar siga nógv um at bera onnur. Frelsari okkara hevur borið okkum, ber okkum og fer at bera okkum, og tað er skylda okkara at gera tað sama við onnur:

• „Sum hirði røktar Hann fylgi Sítt, í arm Sín savnar Hann lombini, og í favninum ber Hann tey; lambærnar leiðir Hann.“  Esaias 40.11

• „Um Benjamin segði hann: „Hin elskaði HARRANS er hann … hann hvílir millum herðar Hansara!“ 5. Mósebók 33.12

• „Táið hann so hevur funnið hann, leggur hann hann glaður á herðarnar.“ Lukas 15.5

• „Tað er manninum gott, at hann ber ok í ungdóminum, 

at hann situr eina og tigur, táið Hann leggur byrðar á hann,“ Sorgarsongirnir 3.27-28

• „Tí ok Mítt er gagnligt, og byrði Mín er løtt.“ Matteus 11.30

• „Berið hvør annars byrðar, og uppfyllið soleiðis lóg Kristusar!“ Galatiabrævið 6.2

Ikki so ringt at skilja og tó so lætt at gloyma – og koma við undanførslum. Vit liva jú í einum heimi, har størri og størri dentur verður lagdur á okkara egnu vælferð. Vanliga hugsanin er ofta, at gerst byrðan ov tung, ja, so slepp henni. Hví – fyri at nýta myndina úr „Les Misérable“ – ganga við tungari byrðu í myrkari evju, serliga tá ið tú ikki orkar meira.

Paulus sat í myrkum, køldum, vátum fangaholi við einum deyðadómi hangandi yvir sær. Undir hesum umstøðunum skrivar hann til Timoteus (2. Tim. 2.1): 

„So verð tá tú, barn mítt, sterkur í náðini í Kristi Jesusi!“

Vit kenna okkum ofta sum „Les Misérable“ umgird av øðrum „misérable“. Skula vit gera mun og bera byrðar, mugu vit taka 2. Tim. 2.1 í álvara.  Tað er handa náðin, sum ger allan munin.