Skattir og sápubløðrur
Í kendu skaldsøgu síni Skattaoyggin sigur Robert Louis Stevenson frá um fjaldan skatt, goymdan á fjarskotnari oyggj. Tað er nakað spennandi og veruleikafjart við slíkum søgum.
Filipsoyggjarnar eru kjokkfullar av slíkum søgum, ikki minst Balabac. Oyggin hevur gjøgnum øldirnar verið vitjað av muslimskum sjórænarum, kinesarum, indarum og seinni evropearum: spaniólum, eingilskmonnum, hollendarum og ivaleyst øðrum við. Undir seinna heimsbardaga vóru tað japanarar og seinni amerikanarar, sum gjørdu seg galdandi. Alt íkast til spennandi søgur um goymdar skattir. Og har hevur verið nógv leitað gjøgnum árini, bæði av fólki á staðnum og fólki aðrastaðni frá. Kaldi veruleikin er tó, at eingin hevur nakrantíð funnið nakað, og neyvan fer nakar nakrantíð at finna nakað.
Minnist einaferð, at ein maður kom so alspentur og vísti mær eina sera sjáldsama mynt, sum hann hevði funnið onkustaðni. Hendan mundi vera nógv verd, spennandi um fleiri vórðu funnar. Peningurin var bronsulittur og hevði eitt hol í miðjuni. Eg mátti siga spenta manninum, at hatta var ein donsk 20 króna, og tað var bara fólk úr einum húsi á oynni, sum kundi hava mist hana, og tað var í nýggjari tíð. Altíð keðiligt at skula skuffa fólk.
Tað munna vera fá okkara, sum høvdu funnið uppá at tikið spaka í hond og farið at leita eftir fjaldum skattum. Vit vita, at tað hevði verið bæði býtt og skeivt. Og tó halda vit tað ikki vera so býtt at lata seg verða rivnan við, tá ið tað kemur til at gera beint ímóti tí, sum Skriftin sigur, og savna okkum skattir á jørðini (Matt.6.19), „har mølur og rustur eta, og tjóvar bróta inn og stjala!“ Vit vita, at Skriftin er full av áminningum og dømum, um hvussu skeivt hatta er, men onkursvegna gloyma vit tað.
Eg hoyrdi einaferð eina talu um Prædikaran, har talarin segði, at afturvendandi orðið í bókini, fáfongd, kann eisini merkja sápubløðrur. Syrgiligt at hugsa sær, hvussu ofta vit, sum vita betur, oyðsla tíð og orku upp á at renna eftir sápubløðrum.
Skriftin er full av søgum um evnið. Fyrsta Mósebók fortelur um Lot, sum valdi sær Jordanslættan – tað er økið nær Sodoma og Gomorra (1.Mós. 13.11-12). Alt ein stór sápubløðra. Hinvegin fortelur Onnur Mósebók okkum um skilagóða Móses. Her var ein maður, sum valdi ikki at spilla lívið upp á sápubløðrur. Hebrearabrævið 11.26 sigur:
„Hann roknaði vanæru Kristusar at vera størri ríkidømi enn skattir Egyptalands – tí hann hugdi fram móti lønini.“
Josva sigur frá um Akan (Josva 7.1), at hann tók av tí bannlýsta. Her var ein sápubløðra, sum ikki bara brast, men sum eisini gjørdi enda á bæði Akani og allari familjuni.
Dómarabókin sigur frá, hvussu ein so góður maður sum Gideon tók og breiddi út kappa sín, so fólkið kundi fylla hann við góðsi av tí, tey høvdu fingið, tá ið tey vunnu á midjanitum. Dómararnir 8.27 sigur:
„Av hesum læt Gideon gera lívkyrtil … og hann varð Gideon og húsi hansara snerra.“
Meira enn bara ein sápubløðra, ein snerra. Vit kenna øll mong slík dømir, og ikka bara úr Skriftini, men eisini okkara egna lívi.
Aftur til Balabac. Mong á oynni høvdu skálkin við, hví vit vóru komin hagar. Tey høvdu ilt við at trúgva, at vit vóru komin allan hendan langa vegin bara at fortelja teimum um Gud. Har mátti okkurt annað liggja aftan fyri. Kanska ikki so løgið, at mong hildu, at tað mátti hava okkurt við fjaldar skattir at gera. Sjálvandi, tað hevði tað eisini, men tað vóru bara ikki teir skattirnir, sum tey hugsaðu um.
Jú, har vóru nógvar ymiskar meiningar um, hví vit vóru komin. Ein dagin segði onkur við meg, at hann var komin til ta niðurstøðu, at vit vóru har, tí at vit vóru við í eini skipan, har vit fyri nøkur ár á Balabac fingu eina stóra eftirløn. Og aftur hevði hann lutvíst rætt. Øll trúgvandi eru partur av eini skipan, har eftirlønin kann gerast rættiliga stór. Vit tæna jú Honum, sum segði:
„Savnið tykkum skattir í Himli, har hvørki mølur ella rustur etur, og tjóvar ikki bróta inn og stjala!“ Er hatta ikki nógvar ferðir betri enn at ganga og renna eftir sápubløðrum?
Skrivað hevur Jógvan Júst Rasmussen