Tá ið bátur skuldi dragast úr neysti

– grein um bøn eftir Sonna Poulsen

Sonni og eg eru javnaldrar og fóru saman við familjum okkara út á „hermótið“ umleið sama tíðarskeið – tey til Papua Nýguinea og vit til Filipsoyggjar. Í fjør legði hann grein út á evr.fo, sum hann hevur givið okkum loyvi at leggja út her. Ein sera góð, álvarsom og grípandi grein, skrivað á beinraknum og mergjaðum sandoyarmáli. Vóni hon verður tykkum til líka stóra signing, sum hon var mær.

———————

Eg las eina bók um bøn langt síðani, og vakti hon av álvara tankarnar. Rithøvundurin vísti á, at vit kundu vera eins virkin sum trúboðin hinumegin klótuna, ja, enntá í vissum førum meiri virkin enn trúboðin. Eg fari at geva áðurnevnda rithøvundi rætt í tí, at har – á knøunum – er tað, at veruligi bardagin fer fram.

Tá ið bátur skuldi dragast úr neysti, løgdu allir rygg til: summir tóku niður á stokkin, aðrir tóku í tollarnar og aftur aðrir breiddu herðarnar undir skut og rong fyri at lætta honum úr lunnunum, sum hann hevði sitið so fastur í eina tíð. Jú, allir skuldu til. Lítið vita vit, hvussu nógvir løgdu rygg til fyri at fáa okkum úr neysti. Og Harrin, Hin rættvísi dómarin, fer ikki at gloyma teimum ta kærleiksgerðina.

Eg minnist aftur á ta spennandi tíðina, tá ið dragast skuldi úr neysti í verkinum í Mangseng, tí nú vóru vit so fræg í málinum, at vit skjótt fóru at byrja at læra úr Orðinum. Fleiri brøv vóru send til samkomurnar og einstaklingar við myndum av hvørjum húsarhaldinum í bygdini og grannabygdini Mangseng. Hetta var fyri enn aftur at minna tey heiløgu í Føroyum á at fara á knøini, tí nú var um at røkka ella støkka.

Tey heiløgu heima stóðu saman um okkum trúboðar og eisini tey – tá – vantrúgvandi í Mangseng. Harrin gjørdi tað, Hann hevði lovað, at geva Orði Sínum vitnisburð, og opnaði eygu teirra.

Hvussu stóran part átti bønin í Mangsengverkinum? Í Ápostlasøguni 2:42 lesa vit um teir fýra grundstólparnar, samkoman virkar undir:

„Tey hildu trúliga fast við læru ápostlanna og við samfelagið, við breyðbrótingina og við bønirnar.“

Læran, samfelagið, breyðbrótingin og bønirnar

Her er bønin síðst nevnd, men: „når enden er god er alting godt.“ Vit hava kanska lyndi til at halda, at okkara fjarandi ár ikki hava nakað at bjóða Harranum og verki Hansara; men so er ikki. Tí helst eru vit meiri virkin í verkinum enn á okkara yngru árum – bønini at takka.

Tá ið lærisveinarnir spurdu Harran, hvussu teir kundu gera verk Guds, svaraði Hann teimum: „Hetta er verk Guds, at tit trúgva á tann, ið Hann hevur sent.“ Júst so. Verk Guds er álit á Harran, antin vit eru seingjarliggjandi ella á fótum.

Eg minnist eina hending eftir eitt frágreiðingarmøti um Mangseng. Hetta var í Ebenezer. Systkini gleddust um ljósmyndirnar av tí, Harrin hevði gjørt har úti í Mangseng. Tá ið fólk fóru avstað aftur, var ein bróðir, sum gav mær eitt so hjartaligt lógvatak, hyggur upp á meg og sigur: „Eg havi biðið dagliga fyri tykkum.“ Eg fór so sjálvur á dyr, og tankarnir mólu í høvdinum: „Nú skilji eg, hví henda og handa ómøguliga støðan eydnaðist, hví vit fingu styrki eftir veikleika o.s.fr.“ Tí var tað, at tað bleiv til unga har úti, tí fólk bóðu. So ja, tykkara partur liggur ikki eftir har eysturi, og ein dag koma tit at verða saman við teimum, tit vóru við til at vinna fyri Harran.

Ein bróðir, sum ongantíð hevði møtt mær og lá á ellisheimi, hevði hvønn mánað sent okkum eina peningagávu. Eg hevði avgjørt, at eg mátti fara og vitja hann ta einu ferðina, vit vóru heima. Vit sótu í uppihaldsstovuni. Hetta elskuliga menniskjað sigur so einaferð, tá ið eg skuldi fara: „Kom líka inn á kamarið, og eg skal vísa tær, hvar eg biði fyri tykkum.“ Hann fer so inn á kamarið við mær og vísir mær eitt gólvteppi við tveimum djúpum kullum. Hann sigur so: „Her biði eg fyri tykkum.“ Tá var lítið um meg, henda reysta trúboðan, sum varð borin framá av einum Harrans barni, sum kendi veikleika, tó ikki í bønini.

Sama var eftir eitt møti, eg var boðin til hús. Tá vísir konan í heiminum mær bonkarendan, hon legði seg niðuryvir, tá ið hon bað fyri mær og mínum.

Kona mín sigur sjálv, tá ið tað oftani var tungt har úti, og at hon tíðum lá í andvekri; men tá at vita, at hinumegin klótuna vóru fólk í bøn fyri okkum; og tað gav styrki.

„Ja, ikki upp til kníggja“ hava vit oftani fyri. Men eg fari at loyva mær at endurgeva hetta á rættan hátt, at tað var júst til kníggja, at undurverkið í Mangseng gjørdist veruleiki.

William Carey, slóðbrótarin innan nýggjari trúboðan, umsetti Skriftina og partar av henni til 35 mál. Hann var ein úrmælingur; men hann hevði systur, sum var seingjarliggjandi við restandi førleika – og hon bað!

Tey bóðu!

Sonni Poulsen, juni 2024

Bønarløtan

Bønarløtan mars 2025 – TAK NIÐUR

Símun Jóhan Wolles

Fyrstu ferð, eg minnist at hava hoyrt Símun Jóhan tosa, var á einum morgunmøti fyrst í hálvfjerðsunum. Á morgunmøtunum stóð talarin vanliga framman fyri talarastólin. Símun Jóhan fór upp á pallin og stóð aftan fyri talarastólin. Eg var á møti saman við Eyðfinn, svági mínum.

Aftan á møtið segði hann mær, at tað var tí, at Símun Jóhan nøkur ár frammanundan hevði fingið okkurt lammilsi, og tí var lættari hjá honum at standa aftan fyri ein talarastól.

Símun Jóhan búði norðuri á Eiði. Tað var altíð serliga hugaligt at koma á møti og síggja, at hann var og vitjaði. Tað merkti, at møtið fór at verða gott.

Seinni kom eg at kenna Símun Jóhan persónliga, og eg minnist aftur á mangar ríkar løtur saman við honum.

Niðanfyri eru nøkur gullkorn, sum eg havi kraddað mær frá honum.

Á møti í Betesda í mars 1980

Fyrra Krønikubók 22.14:

„Her havi eg, hóast so mangt hevur nívt meg, savnað til hús HARRANS …“

  • Tað var Dávidi ein gleði at kunna savna til hús HARRANS. Hóast nógv nívandi  kom á leiðina, loyvdi hann tí ikki at forða sær í at vera við.

Sálmur 25.18:

„Vend eyganum á trongd og møði mína, og fyrigev mær allar syndir mínar!“

  • Dávid orkaði at halda á, tí hann fór til Harran við tí, sum nívdi hann.

Á møti í Betesda í mars 1980

Lukas 10.1:

„… sendi teir … undan Sær … á hvørt stað, sum Hann sjálvur ætlaði at kom til.“

Sálmur 105.17:

„Mann sendi Hann undan teimum, Jósef varð seldur sum trælur;“

  • Hvat kann Harrin vænta Sær at heysta í fótasporum okkara?

Á møti í Betesda í 1984

Jóhannes 21.5, 12, 15, 22:

„Jesus segði tá við teir: „Børn, hava tit nakað at eta?“ … „Komið higar og fáið tykkum at eta!“ … „Táið teir høvdu etið, segði Jesus við Símun Pætur: „Símun, sonur Jóhannes, elskar tú Meg meir enn hesir?“ … „Fylg tú Mær!““

  • Tað var ikki, fyrr enn Hann hevði givið teimum at eta, at Hann kom við áminningunum.

Brævasamband við Símun Jóhan í 1987

Í Dómarunum 6.34 stendur:

„Tá læt Andi HARRANS Seg í Gideon, …“

Eg nevndi hatta einaferð í einum brævi til Símun Jóhan. Hann skrivaði aftur, at jú, tað var gott, men hvussu syrgiligt tað var, at Gideon seinni – í staðin fyri, at loyva Anda HARRANS at lata Seg í hann – breiddi út kappa sín, og læt fólkið fylla kappan við gullringunum, sum vóru uppi í fongi hansara (Dóm. 8.24).

At byrja við var Gideon kappin, sum Andi HARRANS kundi lata Seg í. Seinni var kappin ikki fyltur av Harranum, men tí, sum heimurin hevði at bjóða.

Á møti í Betesda í 1991

Við byrjanini av taluni segði Símun Jóhan:

„Tað tykist viðhvørt sum, at tá ið kvøldið kemur, hevur dagurin etið so nógv av tí, sum var mær kært um morgunin.“

Fyrra Sámuelsbók 13.14:

„… HARRIN hevur valt Sær út mann eftir hjarta Sínum, …“

Fyrra Sámuelsbók 17.34-35:

„… kom tá leyva ella bjørn og fór við einum kríatúri úr fylginum, so leyp eg eftir henni og feldi hana …“

  • Dávid, maðurin eftir hjarta Guds, feldi bjarnir og leyvur í loynd. Vit mugu fyrst sigra í tí loynda.

Fyrra Sámuelsbók 15.12:

„Saul er komin til Karmel, og har hevur hann reist sær minnismerki; …“

  • Karmel merkir akurlendi Guds. Av sonnum ræðuligt, tá ið vit reisa okkum minnismerki á akurlendi Guds.

Fyrra Sámuelsbók 3.21:

„… HARRIN opinberaði Seg í Silo fyri Sámuel við orði HARRANS.“

  • Harrin opinberar Seg enn, har tað er eitt opið oyra at hoyra Orð Hansara.

Nakrar myndir

Á samfelagsmøtunum í Vági í 1980

„Eg hjálpti konuni í havanum og var helst ikki nóg umhugsin. Hon bað meg ansa eftir ikki at traðka júst har, sum hon hevði plantað.

Hatta er júst skaðin, sum vit kunnu gera, tá ið vit ikki geva okkum far um, hvar Gud hevur plantað.“

Í einari samrøðu í hálvfemsunum

Símun Jóhan sigur frá:

„Tað var á eini dreingjalegu á Zarepta. Møtið hevði verið serliga gott, tú hevði merkt, hvussu Andin hevði virkað. Og so var møtið liðugt, og dreingirnir fóru tuskandi og rópandi út úr salinum. Ein kvinna helt fyri, at ikki var tað fallið djúpt, sum dreingirnir høvdu hoyrt. Tá læt í Herman Mørkøre: „Smádreingir eru smádreingir, eisini tá ið teir eru frelstir.““

Á møti í Mizpa í 1984

Sonni Poulsen og eg høvdu greitt frá arbeiðinum, sum vit høvdu ætlanir um at fara út í sum trúboðarar. Julie og Sonni til Papua Nýguinea og vit til Indonesia (vit endaðu á Filipsoyggjum). Aftan á møtið kemur Símun Jóhan við einari áminning til samkomuna um at minnast tey, sum eru farin út sum trúboðarar. Hann nevnir, at tá ið teir vóru í bjørgunum, var tað altíð lættari, um teir, sum hildu línuni, stóðu somumegin.

“Nú er stuttligt at liva!” – Elin Davidsen

Bakstøði

Í seinastu greinini nevndi eg, at henda mánaðin fara vit at siga frá tveimum kvinnum, sum vóru við á fyrsta morgunmøtinum í Betesda. Hesa ferð er tað Elin Davidsen (1869-1948).

Elin er kvinnan, sum situr aftan fyri øll hini, á myndini omanfyri. Tá ið tú lesur um lív hennara, er kortini eyðsæð, at hon var nógv meira enn ein bert í baksýni.

Eg skrivaði til Jón Helmsdal og spurdi hann um Elina. Hon var systir Jóan Jakku á Viðareiði, sum var langabbi Jón. Jón veit væl um slekt, og hann sendi mær nógvar upplýsingar. Sum heild er greinin skrivað út frá tí, sum hann sendi mær; okkurt er beinleiðis endurgivið, og okkurt er umorðað. Abraham Mikladal sendi mær flestu dagfestingarnar.

Elin var bara 31 ára gomul, tá ið hon bleiv einkja. Á fyrsta morgunmøtinum í Betesda í 1917 hevur hon longu sitið einkja í 17 ár.

Hon og maðurin, Sámal Petur Davidsen, giftust í 1897. Hann var úr Klaksvík, men tey búsettust við Garð á Viðareiði. Tey vóru ikki leingi gift. Bert tvey og eitt hálvt ár seinni doyr hann av hjartatilburði umborð á skipi – bara 28 ára gamal.

Tey áttu eina dóttur, sum var fødd 23. oktober 1898. Hon fór eisini ung. Í 1920 doyr hon av tuberklum, bara 21 ára gomul. Vit vita ikki, nær Elin er flutt til Klaksvíkar, men skilji eg tað rætt, búði hon enn á Viðareiði, tá ið salurin í Klaksvík varð tikin í nýtslu.

Veking

Nógv fólk komu til trúgv á Viðareiði fyrst í farnu øld. Sigurd Berghamar sigur frá hesi hending um Elina í bókini „- men Gud gav vøkst“ – helst er hendingin farin fram umleið 1910:

„Millum kvinnurnar í samkomuni ta fyrstu tíðina var Elin Davidsen, f. 1869. Hon var systir Jóan Jakku, og ár 1900 gjørdist hon einkja. Sum dømi um, hvussu ídnar kvinnurnar í samkomuni vóru, verður frásagt, at hon ein dagin møtti Siggu (sum er umtalað seinni). Kvøldið fyri hevði verið eitt signað møti, har fleiri høvdu játtað seg frelst. Tá ið tær møttust, lyfti Elin hendurnar upp, sló tær saman og mælti hart: „Á Sigga, nú er stuttligt at liva!“ Elin tænti Harranum við bønum sínum, hon tosaði við øll, hon kundi, um ríki Guds, og hon hjálpti, har hon kundi.“

Konan, sum er nevnd Sigga, er Sigga Fuglø, mamma navnframa vinnulívsmannin Esmar Fuglø. Sigga misti mannin, og í hvussu so er ein son um hesa tíðina – møguliga av tuberklum.

Báðar hesar kvinnurnar eru prógv um, at tað eru ofta tey, sum hava verið gjøgnum størstu trongdirnar, sum finna størstu gleðina í Harranum.

Tænasta

Eftir at maðurin doyði, avgjørdi Elin at selja húsini og nýta lív sítt at hjálpa familjum, sum vóru komnar illa fyri av sjúku. Tey fyrstu árini í 1900-talinum blivu nógv børn sjúk uppi við Garð, og fleiri av teimum doyðu – helst hevur tað verið tuberklar.

Millum annað var hon eina tíð í húsinum hjá systrini, Elsebeth Sofíu, og Magnus Fuglø, sum vóru rakt av herviligari sjúku – har doyðu vist 4 børn, bara eitt kom undan við lívinum.

Seinni kom hon at vera í húsinum hjá Jóan Jakku og kom eisini við teimum til Klaksvíkar at búgva umleið 1920. Kona Jóan Jakka doyði longu í 1933.

Elin og Jóan Jakku vóru tætt knýtt. At mamman doyði í barsilssong, tá ið Jóan Jakku varð føddur, hevur helst knýtt tey enn tættari saman. Jóan Jakku sipar onkuntíð í vitnisburðum sínum til „systi“, tá er talan helst um Elina.

Morgunmøtið

Vit leita aftur á fyrsta morgunmøtið í Betesda. Sum nevnt er Elin helst enn ikki flutt til Klaksvíkar. Hon hevur verið fyri nógvari sorg og fer at uppliva enn meira.

Kortini sat Elin helst ikki har og tók synd í sær sjálvari. Myndin, vit fáa av henni – henda morgunin um borð Harrans – er ikki av einum persóni, ið er upptikin við sínar egnu trupulleikar. Frásøgnin um hesi fólkini, ið høvdu verið fyri so stórum missi, gevur okkum varhugan av, at hetta vóru fólk, sum vóru komin at kenna Harrin á ein hátt, sum flestu okkara ikki gera. Fyridømi teirra gevur okkum nógv at taka til eftirtektar.

Hóskandi er at enda við vælkendu orðunum hjá Paulusi:

„Tí at liva er mær Kristus, og deyðin er vinningur.“ Filippibrævið 1.21

Bønarløtan

Bønarløtan feb 2025 – TAK NIÐUR

Hon dugdi at hefta seg við náðina

Maria Joensen (Maria hjá Conrad)

Í seinastu greinini nevndi eg fyrsta morgunmøtið í Betesda. Hugsaði í hesari greinini og tí komandi at siga frá um tvær kvinnur, sum vóru á møti tann morgunin.

Hesa ferð er tað Maria Joensen – ella Maria hjá Conrad – sum hon vanliga varð nevnd.

Hon búði í Klaksvík, tá ið salurin varð tikin í nýtslu, men flutti seinni til Havnar.

Fyrstu ferð, eg hoyrdi um Mariu hjá Conrad, var einaferð eg var inni á heimasíðuni talgilt.org og kom fram á upptøku frá jarðarferðini hjá henni. Hóast eg ikki visti, hvør hon var, hoyrdi eg á teimum, sum talaðu, at hetta var ein Andans hetja.

Maria hjá Conrad var omma Øssur Berghamar. Eg skrivaði til Øssur og spurdi, um hann kundi siga eitt sindur um ommu sína.

Hetta er úr tilfarinum, sum hann sendi mær:

Óli Jacobsen skrivar

Óli Jacobsen skrivaði í einum Sosiali grein um Mariu. Greinin æt: „Mamman koyrd sum lærari, tá ið hon gjørdist »baptist«.“

„Maria var ein sermerkt kvinna. Hon er komin í okkara skúlasøgu sum vist einasti lærarin í Føroyum, sum varð uppsagdur vegna tess, at hon gjørdist „baptist“ og læt seg doypa. Tá ið graml hoyrdist um, at hon hevði meira samband við Brøðrasamkomuna, enn hildið varð, at gott var, varð hon spurd av skúlamyndugleikunum um hetta. Tá sendi hon skúlakommissiónini bræv, dagfest 19. apríl 1914, har hon skrivaði: „Herved vil jeg meddele skolekomissionen om, at jeg i dag er døbt i Ebenezer.“

Hetta gjørdist eitt sera eldfimt mál hjá skúlakommissiónini. Tað varð umrøtt bert at taka møguleikan at undirvísa í kristni frá Mariu. Men her var ført fram, at hon „i høj Grad er agitatorisk anlagt, og man kan med god Grund befrygte, at hun vil paavirke Børnene i baptistisk Retning“.

Maria og maður hennara, Jóhannes, fingu seks børn. Trý av teimum doyðu sum smá. Tey vóru Jógvan Martin, 1903-1908, Conrad føddur í 1905 – hann gjørdist bert 18 dagar gamal – og Jóna, 1909-1915. Hini trý børnini hjá Mariu og Jóhannesi vóru: Conrad f. 1907, Sigurd f. 1910 og Jóna f. 1917. Conrad og Jóna vórðu uppkallað eftir deyðu systkjum sínum.“

Øssur Berghamar skrivar

„Omma var ein megnarkvinna. Hon hevði stórt frímóð. Hon var lærarakvinna, sum mátti fara frá, tá ið hon læt seg doypa – men hon vildi ongantíð gera nakað burtur úr tí. Hon bar stillisliga kross sín og fylgjurnar av tí. Men Harrin gloymdi hana ikki. Hon og abbi, sum upprunaliga kom av Selatrað, men vaks upp á Trøllanesi, fluttu til Klaksvíkar at búgva. Har gjørdist hon privatlærari hjá fleiri, sum ikki kláraðu seg væl í skúlanum.

Minnist annars Herluf Arnason siga á talarapalli í Ebenezer, at hann hevði havt „Mariu hjá Conrad“ sum lærarinnu í Havn. „Og hon byrjaði tíman við at hava eina brennandi bøn fyri okkum børnum,“ segði Herluf. Ei undur í, at hetta helst gjørdist ov nógv fyri myndugleikarnar, tá ið hon eisini læt seg doypa.“

Maria vitnar

„Eg var 19 ára gomul, tá ið eg fór norður á Kalsoynna og var andaliga blind. Hagar komu av og á Harrans vitni við gleðiboðskapinum.

Einaferð ið Mitchell var har, talaði hann úr Fyrsta brævi Jóhannesar 5. kapitli um at gera Gud til ein lygnara við ikki at trúgva tí vitnisburði, sum Gud vitnar um Son Sín. Tað sá eg vera álvarsamt.

– Men tað gingu nógv ár, áðrenn eg kundi takka Gudi fyri frelsuna í Jesusi Kristusi. Tá var eg í Havn. Har var andalig rørsla, eisini innan mína egnu slekt.

Eg las ofta í Nýggja Testamenti, og eg las ofta í Bíbliuni, serstakliga í Nýggja Testamenti, og eg las, tí at mær longdist og hevði so leingi longst eftir at fáa vissu fyri sál mína. At eg einki kundi gera sjálv til frelsuna, men at tað var trúgv á Jesus Kristus eina (Jóh. 3.36), stóð mær nú klárt.

Gud gav mær vissu í sál mína, og síðani havi eg betur og betur lært náðina at kenna, um eg bert fati so lítið av Guds stóru náði. Hon er eins og eitt botnleys hav, sum vit, ið eru Hansara endurloystu børn, kunnu oysa av tíðliga og seint, og tað er so signað at uppliva, at Guds børn eru umgivin av Guds náði.

Eg kann ikki so, sum Hann hevur tað uppiborið, takka Gudi fyri, hvat Hann hevur givið mær í Kristusi Jesusi. Tað er dýrabart at vita, at vit er sett í tað himmalska við Kristusi Jesusi og eru signað við allari andaligari signing í Himlinum.

Vit eiga so ómetaliga mong lyfti úr Guds bók. At eiga Kristus er eitt ríkidømi, sum varir, sum aldri heldur uppat, og sum vit ikki duga at skatta, fyrr enn vit koma heim til Hansara.

„Tí lønin, ið syndin gevur, er deyði, men náðigáva Guds er ævigt lív í Kristi Jesusi, Harra okkara.“ Rómbrævið 6.23

Avbjóðingin til okkara

Eitt, sum eg haldi vera so vakurt við vitnisburðinum hjá Mariu, er, at hóast hon hevði upplivað ræðuliga sorg og órættvísi, so er tað einki av tí, sum kemur fram í vitnisburði hennara, men heldur náði Guds.

Tá ið vit skilja náðina, er ikki nógv pláss eftir til tað neiliga.

Hebreararnir og vit

Søgan hjá hebrearunum

„Men minnist hinar farnu dagar, táið tit, eftir at tit vóru upplýst, toldu nógv stríð í líðingum!“ Hebrearabrævið 10.32

Hebrearabrævið er skrivað eini 25-30 ár eftir hvítusunnu. Eitt nýtt ættarlið var nú komið. Tíðirnar vóru broyttar og eisini hugburðurin. Tá ið tú lesur brævið, fært tú kensluna av, at nýggja ættarliðið helt, at tey fyrstu trúgvandi eftir hvítusunnu høvdu møguliga verið í so avgjørd. Kanska var ein jaligari millumvegur?

Hebrearabrævið varð skrivað fyri at ávara nýggja ættarliðið, at ikki var rætt at hugsa soleiðis. Tað varð skrivað fyri at minna á hinar farnu dagar, dagarnar tá ið tað veruliga kostaði at fylgja Harranum. Høvundurin vildi hava tey at minnast, at tað var tá – ikki nú – at tey vóru á rættari leið.

Søga okkara

Í okkara føri eru meiri enn 25-30 ár liðin, síðan samkomurnar byrjaðu. Kanska gera vit væl í at taka avbjóðingina, sum var givin hebrearunum, til okkara.

At tosa um farnar dagar má sjálvandi takast við fyrivarni. Prædikarin ávarar jú:

„Spyr ikki: „Hvussu ber tað til, at hinar farnu tíðir vóru betri enn tær, ið nú eru?“ – Tí ikki av vísdómi spyrt tú so.“ Prædikarin 7.10

Onkur hevur sagt, at longsul eftir farnari tíð (nostalgi) er ein samanblanding av góðum hugflogi og vánaligum minni. Kanska er okkurt um tað. Her tosa vit tó ikki um at fara aftur til tað gamla, men heldur at fara aftur til Hann, sum tey gomlu høvdu sett sítt álit á.

Vit mugu altíð hava í huga, at tey, sum ikki vilja eftirfylgja livandi trúgv teirra deyðu, fylgja ofta deyðu trúgv teirra livandi.

Ein annar vandi – sum møguliga ikki gjørdi seg galdandi hjá hebrearunum, men sum kann gera seg galdandi hjá okkum – er, tá ið vit gerast fjølment. Tað løgna er, at tá ið tað hendir, skapa tey trúgvandi ofta sína egnu „kristnu“ mentan. Uttan at tey varnast tað, er Skriftin skúgvað til viks, og „kristna“ mentanin fær síðsta orðið.

Samkomur okkara byrjaðu í tí smáa, heilt smáa. Hesi brotini eru úr dagbók Andrew Sloans, ið var skrivað á donskum:

21. september 1917

„I aften havde vi for første gang møde i Salen her. Der var en god del til møde. Haaber at Herren maa velsigne arbeidet her i Klaksvig. Til belysning havde vi et par carbid lamper.“

4. november 1917

„Í morgun høvdu vit fyrstu breyðbrótingina her í salinum. Vit vóru 8 til staðar: Maria Joensen (hjá Conrad), Kristina Hansen (Stina í Vátutoft), Jens Clæmint Isaksen, Sára Isaksen, Elin Davidsen av Viðareiði (systir Jóan Jakku), Eliesar Joensen, Ella Hansen og eg. Jens Clæmint og eg høvdu eitt stutt orð um meiningina og týdningin av breyðbrótingini. Síðan høvdu vit eina stutta bønaløtu.“

Lítið vistu hesi fyrstu, at tey vóru við til at leggja lunnar undir samkomu, sum einaferð fór at verða størsta brøðrasamkoman í landinum. Sum heild munnu vera fáar brøðrasamkomur kring heimin, har lutfalsliga so nógv av teimum staðbundnu hoyra til samkomuna, sum í Betesda. Hetta er ein signing, sum vit eiga at gleðast um og gagnnýta, samstundis sum vit mugu hava í huga, at vansar fylgja við.

Eg var einaferð á einum bíbliutíma í býnum Siloam Springs í Arkansas, USA. Teir, sum leiddu bíbliutíman, søgdu, at Siloam Springs hevði lutfalsliga fleiri evangelisk trúgvandi enn nakar annar býur í USA. Hóast hetta tyktist gott og stórt, so vildu teir vera við, at tað, at tey vóru so mong, var ein høvuðsorsøk til, at samkomurnar har í býnum ikki vóru so andaliga búnar, sum tær áttu at verið. Tað bíbilska og meiningarnar hjá fólki var so samansjóðað, at fólk góvu sær ikki longur far um, hvat var hvat.

Aftur til hebreararnar

Tað er nógv lættari, enn vit ofta geva okkum far um, at fløkjast inn í „kristnar“ meiningar ella mentanir. Orsøkin til, at hebreararnir fullu í hesa grøvina, var, at tey høvdu vent eygunum burtur frá Kristusi. Tí var tað, at tann, sum skrivar Hebrearabrævið, vísir á Kristus allan vegin gjøgnum brævið, og hvussu nógv betri Hann og verk Hansara er enn alt tað „religiøsa“ rundan um okkum. Okkum øllum tørvar at hoyra hatta aftur og aftur.

„Latið tí eisini okkum, táið vit hava so stórt skýggj av vitnum rundan um okkum, leggja av okkum alt tað, ið tyngir, og syndina, sum hongur so føst uppi í okkum, og við toli renna skeiðið, ið okkum er fyrisett, havandi eyguni vend á Jesus, upphavsmann og fullkomara trúarinnar, sum fyri gleðina, ið fyri Honum lá, tolin leið á krossi og legði einki í vanæruna – og situr nú við høgru síðu hásætis Guds!“ Hebrearabrævið 12.1-2

„Latið okkum tá fara út til Hansara, út um tilhaldið, berandi vanæru Hansara!“ Hebrearabrævið 13.13

Slóðað við einum bønaranda

Tær fýra komandi greinarnar verða allar í størri og minni mun tongdar at samkomusøguni hjá Betesda. Uppbyggjandi og eggjandi er at kunna læra av teimum, sum eru farin undan okkum.

Úr samkomusøgu okkara

„Sabbatsdagin fóru vit út um býportrið, fram við eini á, til eitt stað, har tey plagdu at koma saman til bøn; har settust vit og talaðu við kvinnurnar, ið komu saman.“ Ápostlasøgan 16.13

Páll Poulsen nevndi einaferð við meg, at honum var sagt, at áðrenn samkoman í Betesda varð sett á stovn, plagdu nakrar kvinnur í bygdini regluliga at koma saman til bøn. Eg havi spurt meg fyri, hvørjar hesar kvinnurnar mundu vera, men havi ikki funnið nakran, sum veit. Og kanska er tað júst soleiðis, at tað eigur at vera. Tað er ikki, hvørjar tær vóru, sum telur, men tað, at tær komu saman til bøn.

Marius Absalonsen, sáli, skrivaði í sambandi við, tá ið samkoman á Viðareiði byrjaði, at har man hava verið slóðað við einum bønaranda. Og vit vita, at tað er tað, sum ger munin.

Hetjurnar, ið slóða fyri við bønaranda, eru ofta fólk, sum bara tey fáu vita um – og eftirtíðin als ikki. Tað verður ikki, fyrr enn vit koma heim, at vit av sonnum fara at skilja, hvussu nógv vit skylda slíkum fólkum.

Og latið okkum ikki gloyma, at tað stóra við hesum er, at arbeiðið – og her hugsi eg um arbeiðið í Betesda – byrjaði ikki bara við bøn, men hevur øll árini síðan verið hildið uppi við bøn, bæði av einstaklingum og við regluligu bønamøtunum og so eisini við bønamøtum um morgnarnar.

Slíkir siðir eru ikki ein sjálvfylgja, nei, hetta skulu vit í lítillæti vera Harranum takksom fyri – sera takksom.

Úr Onglandi

Stutt eftir at vit komu til Filipsoyggjarnar, las eg hetta brotið eftir enska prædikumannin, Samuel Chadwick (1860-1932). Hevði viljað, at eg skuldi dugað betur at liva í samsvari við tað:

„Eitt, sum Djevulin serliga leggur seg eftir, er at fáa trúgvandi ikki at biðja. Hann ræðist ikki bønarleysa granskan, bønarleyst arbeiði og bønarleysa gudsdyrkan. Hann flennir at stremban okkara, spottar vísdóm okkara, men hann skelvur, tá ið vit biðja.

Samuel Chadwick skrivaði eisini:

„Tá ið samkomur verða stýrdar eftir somu meginreglum sum eitt sirkus, so fara vit kanska at síggja nógv fólk, men ikki nógv av Gudi. Tí er tað, at bønin prógvar, um vit veruliga trúgva Honum ella ikki, og um vit virka í kraft Hansara ella ikki.

Holdið kann framføra, men tað er bara Andin, sum kann sannføra. Lærdómur kann útbúgva fólk, men tað er bara Andin, sum kann frelsa tey. Egin megi kann skipa fyri hesum og hasum, men tað er Heilagi Andin, sum ger okkum til tempul hins livandi Guds.

Rótin til trupulleikarnar í samkomuni í dag1 er, at samkomurnar hava størri álit á heiminum og holdinum enn á Heilaga Andanum. Okkum tørvar at leita til nærveru og kraft Hansara.“

Hasi orðini hjá Chadwick minna meg á eina søgu, sum eg hoyrdi um ein japanara, sum var og vitjaði eina risastóra samkomu onkustaðni í vesturheiminum. Eftir at tey høvdu víst honum, hvussu væl alt samkomumaskinaríið koyrdi, helt japanarin fyri, at her gekk alt so væl, at tey høvdu ikki brúk fyri Heilaga Andanum. Hann meinti tað ikki sum eitt kompliment.

Eg haldi, at tað var Hudson Taylor, sum skrivaði til ein trúboðara í Kina. Hetta var í sambandi við, at viðkomandi skuldi flyta til ein nýggjan landslut:

„Skal arbeiðið í Kina eydnast, krevur tað, at vit fara frameftir á knøunum.“

Vit kunnu kanska eisini orða tað soleiðis: Tað ræður um at duga at fóta sær á knøunum.

Til okkara her og nú

Tað ríka við øllum hesum er, at tey, sum slóða fyri við einum bønaranda, eru ofta fólk, hvørs byrðar eru so tungar, at tær tyngja tey niður á knøini. Latið okkum duga at gagnnýta tað, sum tyngir okkum. Lat tað gera okkum til bønarmenniskju við tað, at tað tyngir okkum niður á knøini og fær okkum at rópa til Gud, ikki bara um hjálp til okkum sjálv, men eisini til onnur.

„HARRIN vendi lagnu Jobs, táið hann bað fyri vinmonnum sínum; …“ Job 42.10

  1. Vert at hava í huga, at hetta var skrivað fyri hundrað árum síðan. ↩︎

Gleðilig jól – ikki keðilig jól

Hugsaði at luta nakrar tankar um kenslur, sum ofta fylgja jóltíðini. Jólini eitast at vera ein gleðihátíð, men tað eru tey ikki altíð. Hjá mongum munnu kenslurnar vera í so blandaðar og hjá onkrum beint fram tungar.

Leitaði mær fram nakrar viðmerkingar, sum eg skrivaði mær um júst hetta sama. Viðmerkingarnar eru frá fýrsunum, men tað bilar kanska ikki. Ger tað kanska jólaligari. Evnið er Betlehem, bygdin, sum vit seta í samband við jólini.

Vit fara at hyggja at fimm persónum í Gamla Testamenti, sum allir høvdu tilknýti til Betlehem. Persónarnir eru Rutt, Dávid, Jákup, Elimelek og Mika.

Rutt

„Tær hildu so fram báðar, inntil tær komu til Betlehem. …“ „So tók Boaz Rutt til sín, og hon varð kona hansara; og táið hann fór inn til hennara, læt HARRIN hana verða við barn, og hon átti son.“ Rutt 1.19 og 4.13

Hjá Rutt var Betlehem knýtt at varma og gleði.

Dávid

„„… Fyll horn títt við olju og far avstað! Eg sendi teg til Ísai Betlehemit; tí millum synir hansara havi Eg valt Mær kong.““ Fyrra Sámuelsbók 16.1

„Nú kom slíkur tosti á Dávid, at hann segði: „Hvør fær mær vatn at drekka úr brunninum, sum er við portrið í Betlehem?““ Seinna Sámuelsbók 23.15

Hjá Dávidi var Betlehem knýtt at ríkum barnaminnum.

Jákup

„– Táið eg [Jákup] kom úr Paddan, doyði Rakul frá mær í Kána’anslandi, á ferðini, áðrenn eg var komin rættiliga til Efrat, og eg jarðaði hana har á vegnum til Efrat, tað er Betlehem.“ Fyrsta Mósebók 48.7

Hjá Jákupi var Betlehem knýtt at sorg og sakni, minnum um tað, sum ongantíð fór at koma aftur.

Elimelek

„Á teimum døgum ið dómararnir stjórnaðu, kom einaferð hungursneyð í landinum. Tá fór maður úr Betlehem í Juda til Móabsland at búgva har sum fremmandur við konu síni og báðum sonum sínum. Maðurin æt Elimelek, …“ Rutt 1.1-2

Hjá Elimeleki var Betlehem knýtt at bakkasti og vónbrotum.

Mika

„Men tú Betlehem, Efrata, sum so lítið hevur at týða til at vera millum túsund Juda! Úr tær skal ein ganga Mær út, sum skal vera høvdingi Ísraels. Uppruni Hansara er úr forðum, frá fortíðardøgum.“ Mika 5.1

Hjá Mika var Betlehem knýtt at høvdinganum, Honum, hvørs uppruni er úr forðum, frá fortíðardøgum.

Tá ið jólini eru okkum tað, sum Betlehem var Mika, so kunnu vit av sonnum hava eini gleðilig jól. Tað er jú Hann, sum ger allan munin.

Og so taka vit eisini ein eiðismann við

Vit eru komin til endan av viðmerkingunum frá fýrsunum, men halda á eina løtu afturat. Vit flyta okkum úr Gamla Testamenti til nútíðina; frá fólki, sum livdu fyri túsundum av árum síðan, til ein eiðismann, sum nú í mong ár hevur búð í Venesuela. Eiðismaðurin eitur Jóhannus Frants Poulsen.

Framman undan jólum í fjør segði hann frá – í einum brævi, sum var sent gjøgnum Akurin – um eini jól inni í frumskóginum. Hetta var, áðrenn hann møtti konu síni, Nurimar. Vit geva honum orðið. Tað, hann sigur, minnir á Mika:

„Allir hinir trúboðararnir vóru farnir út í býin at halda jól. Sjálvur hevði eg keypt ymist gott at njóta, sum skuldi koma inn við flúgvaranum. Aðrir trúboðarar, sum vistu, at eg fór at verða einsamallur, høvdu eisini keypt mær gávur, og alt skuldi koma inn á seinasta túrinum áðrenn jólini. Ringt veður bleiv, og tað bleiv ikki flúgvandi inn til bygdina, fyrr enn nýggja árið var byrjað. Sjálvur dugdi eg einki av málinum hesa tíðina, og hevði eg ikki gleðina av jólagestum heldur. Vánalig jól, kundi ein hildið. Men hvat eru eini sonn og gleðilig jól? Í Lukasi 2.10-11 stendur:

„… „Óttist ikki! Eg kunngeri tykkum stóra gleði, ið skal verða fyri alt fólkið: Tykkum er í dag Frelsari føddur, sum er Kristus, Harrin, í staði Dávids.““

Og í Esaiasi 9.6 stendur:

„Tí Barn er føtt okkum, Sonur er givin okkum, …““

Kann eg hava eini gleðilig jól, um so er, at Jesus er einasta gávan? Einasta gleðin? Einasti gesturin?

Vit vita svarið. Spurningurin er: Trúgva vit tí?

Jólahald og tankar um umseting

– okkurt tekniskt og okkurt at taka heim við

Jólahald í skúlanum. Fimleikahøllin er pyntað, Alex Sólstein lesur jólaevangeliið, Óli Dahl lesur søgu, og næmingar –  undir leiðslu av Doffa – føra fram sjónleik. Vit fáa appilsin við heim. Og so er jólafrí.

Eg havi kanska altíð verið í so nørdasligur, bilar nokk ikki. Minnist, tá ið Alex Sólstein las jólaevangeliið, at hann nýtti Dahls umseting. Hon ljóðaði flott og hátíðarlig, men eg var ikki vanur við hana; vit nýttu jú umseting Victors. Eg helt tað vera løgið at byrja við orðinum „Men“: „Men tað hendi í teimum døgum …“ Og so var tað orðið „sí“: „… sí, eingil Harrans … sí eg kunngeri …““ Eg helt tað var løgið at nýta orð, sum vit sjáldan ella ongantíð hoyrdu í vanligari talu.

Lítið visti eg tá, at eg einaferð sjálvur fór at umseta Skriftirnar. Er tað nakað, sum umsetingararbeiðið hevur lært meg, so er tað, at tað er ómøguligt at gera øllum til vildar. Tað eru so nógvir nuansur at taka fyrilit fyri, og tí fer tað altíð at vera onkur, sum finnur okkurt, henni ella honum ikki dámar.

Aftur til Dahl og jólaevangeliið. Minnist, tá ið eg umsetti Lukas tvey og kom til hasar orðingarnar „men“ og „sí“. Stuttligt – um mann kann siga so – at kunna fara afturum og síggja ta teknisku síðuna av tí heila; hví Dahl og Victor umsettu, sum teir gjørdu.

Nú, eg skrivi hetta, komi eg at hugsa um, hvussu langt síðan tað er, at eg umsetti júst hatta. Ótrúligt, sum tíðin gongur skjótt. Hetta var í seinnu helvt av hálvfemsunum. Nærum 30 ár síðan!

Tekniski parturin

„MEN tað hendi …“ Luk. 2.1

Dahl: „Men tað hendi í teimum døgum, at tað komu boð frá Augustusi keisara …“

Victor: „Um hesa tíðina gekk út boð frá Augustusi keisara, …“

Grikska orðið, sum Dahl umsetur „men“ er „de“. Í samanhanginum her hjá Lukasi merkir tað  í stuttum, at vit nú eru komin til ein nýggjan part av søguni. Tað er sama søga, men nýggjur partur. Torført er at umseta slík hugtøk. Hvørki føroyskt – ella hini málini rundan um okkum – hava nakað orð, sum svarar til. Luther og teir, sum umsettu gomlu norðurlendsku Bíbliurnar, umsettu tað „men“, meðan flestu umsetarar nú á døgum ikki umseta orðið.

„… SÍ, eingil Harrans … SÍ, eg kunngeri tykkum …““ Luk. 2.9-10

Dahl: „Og sí, eingil Harrans stóð hjá teimum, … Og eingilin segði við teir: „Óttist ikki; tí sí, eg kunngeri tykkum eini stór gleðiboð, …““

Victor: „Nú stóð eingil Harrans fyri teimum, … Men eingilin segði við teir: „Óttist ikki! Eg kunngeri tykkum stóra gleði, …““

Grikska orðið, sum Dahl umsetur „sí“ er „idou“. Orðið merkir „sí“, sum Dahl umsetur tað, ella vit kundu eisini sagt „hygg“. Í 9. versi umsetur Victor tað „nú“. Honum er loyvt at umseta tað soleiðis, tí týdningurin her er breiðari enn bara „sí“ ella „hygg“. Tað, sum liggur í týdninginum, er at steðga á og geva tí gætur, sum nú hendir. Nakað tað sama, sum tá ið onkur sigur: „og vita tit, hvat nú hendi?“ Tá ið vit koma til 10. vers, loypur Victor orðið um.

Hyggja vit at nýggjastu endurskoðaðu útgávuni av donsku umsetingini, síggja vit, at har hava tey gjørt tað mótsetta. Har er orðið lopið um í 9. versi, men umsett „se“ (sí ella síggið) í 10. versi. Tað torføra við at umseta slíkar orðingar sum hesar er, at ikki øll mál nýta slíkar orðingar líka ofta. Umseta vit tað altíð „sí“ ella „hygg“ – hvørja ferð, tað kemur fyri á frummálinum – kann tað gera umsetingina tunga at lesa.

Áhugavert er, at í Nýggja Testamentinum, sum kom út í 1937, umsetti Victor altíð grikska orðið „idou“ til „hygg“ á føroyskum; men tá ið so øll Bíblian kom út í 1948 og 1949, var tað broytt.

Okkurt at taka heim við

Og so okkurt eitt sindur praktiskari, okkurt, sum vit kunnu taka við okkum á leiðini. Kanska eitt sindur sum við appilsinunum, sum vit fingu við heim aftan á jólahaldið í skúlanum.

„MEN tað hendi …“ Luk. 2.1

Eg segði, at tað sum liggur í orðinum, sum Dahl umsetti „men“, er, at søgan heldur fram, men at vit nú eru komin til ein nýggjan part.

Tað, sum hendi Jósefi og Mariu í Lukasi tvey, var framhald av tí, sum hent hevði í kapittul eitt. Tey vóru bara komin til ein nýggjan part. Eg haldi neyvan, at tey sóu fólkateljingina, og alt, sum tað innibar, sum framhald av somu søgu. Teimum hevur tað óivað alt verið ein stór fløkja. Har var einki samanhang í nøkrum. Tað var ikki fyrr enn seinni, at tey sóu heildarmyndina.

Man tað ikki vera tað sama við okkum? Vit hava ofta ringt við at síggja, hvussu tað, sum hendir okkum, kann passa inn í heildarmyndina, men tað ger tað. Gud veit, hvat Hann ger.

„… SÍ, eingil Harrans … SÍ, eg kunngeri …““ Luk. 2.9-10

Orðið, sum Dahl umsetur „sí“, er nýtt at fáa okkum at geva tí gætur, sum nú hendir. Vit eru bara so skjót at lata okkum fanga av øllum rundan um okkum og tí ikki geva tí gætur, sum Gud ger. Gott at hava í huga, serliga í øllum jólahurlivasanum.